Wypalenie u programisty

Jeśli mówimy o wypaleniu to często myślimy o zmęczeniu. A to tylko wierzchołek góry lodowej. Objawy wypalenia mogą być jak ognisko na wzgórzu w nocy, ale też subtelne, niewidoczne, czające się jak ukryty tygrys.

Objawy wypalenia przydałoby się podzielić na kategorie: fizyczne, emocjonalne, behawioralne. Do tego dochodzą jeszcze te dla neuroatypowych (ADHD, spektrum autyzmu), a tych w IT jak wiemy z różnych badań, jest nadreprezentacja.

Fizyczne oznaki wypalenia

Chroniczne zmęczenie. Nie to zwykłe "jestem zmęczony po pracy". Przewlekłe. Wstajesz zmęczony, kładziesz się zmęczony. Śpisz i wstajesz zmęczony. Zero energii na patrzenie się w monitor, na klikanie w klawiaturę. Zmuszasz się, ale to nie poprawia sytuacji, bo lecisz już na oparach. A opary kiedyś się skończą.

Problemy ze snem. Zaczyna się niewinnie - sporadycznie budzisz się o 3-4 nad ranem. Pokręcisz się trochę, coś porobisz i uśniesz. Potem - coraz częściej, aż budzisz się nad ranem każdej nocy. I nieważne czy masz sobotę, czy poniedziałek. A jeszcze dalej - bezsenność. To stres, adrenalina i kortyzol. I mimo chronicznego zmęczenia, nie możesz spać.

Somatyka. Cała masa przedziwnych objawów, których nie da się wytłumaczyć stanem zdrowia: ból głowy, ekstremalne zmęczenie, zaburzenia żołądkowe, częste choroby. Nerwobóle, ukłucia, strzykania, szumy w uszach. Napięcie w szyi czy klatce piersiowej. Ogółem - nic przyjemnego.

Emocjonalne i mentalne oznaki wypalenia

Utrata pasji i motywacji. Nie jesteś w stanie patrzeć w monitor. Nie jesteś w stanie znaleźć ŻADNEGO sensu w klikaniu w klawiaturę. Coś co kiedyś sprawiało Ci masę frajdy, stało się największym wrogiem. Musisz dosłownie walczyć, by się przekonać, że trzeba, że warto, że rachunki, że coś tam. Ale - nic nie działa.

Cynizm i depersonalizacja. To już jest grube. Zwykle tolerujemy cynizm w branży, bo jest powszechny. Ale też nie ma się co dziwić - podobno ~80% ludzi w IT ma oznaki wypalenia. Jesteś zimny, wobec kolegów, klientów, projekt managerów. Nie widzisz już tam ludzi, a jedynie maszynkę do przerabiania kawy w kod. Cynizm wg Christiny Maslach (to amerykańska pani psycholog) to jeden z trzech kluczowych wymiarów wypalenia. Przykład? Jak tego miłego Juniora, który pyta o pomoc zbywasz westchnieniem, a w głowie jest: "Przecież to podstawy, ja pier..."

Detachment. Odcięcie emocjonalne. Mózg Cię broni, więc odłącza od wszystkiego. Od projektów, od ludzi, od misji firmy. Jesteś jakby "znieczulony" na swoją prace. I bardzo w sumie dobrze, to mechanizm obronny, w przeciwnym razie Twoje opary nie starczyłyby na wiele i zaliczyłbyś wielkie załamanie. Tutaj też: izolacja. Chcesz być sam, i chcesz być Ci nie przeszkadzano.

Oznaki behawioralne

Spadek produktywności. No nie ma się co rozpisywac. Jak dowozić, jak jesteś chronicznie i ekstremalnie zmęczony. Już nie 6 task-ów w sprint, cudem jeden. Szefowie patrzą i się dziwią i nie rozumieją. Co też nie pomaga, a buduje dodatkową presję na wyniki. A Ty nie masz już skąd...

Prokrastynacja i unikanie. Również zero zaskoczenia. Nie chcesz robić, więc uciekasz jak możesz. Często się spóźniasz, bierzesz L4. Nie możesz się skupić.

Masz tendencję do brania nadgodzin. Ale jak to? Ano tak, włącza Ci się poczucie winy, że "jesteś w tyle". Więc chcesz nadrobić, więc siedzisz jeszcze dłużej niż powinieneś, w efekcie pętla się zaciska i jesteś coraz bardziej wykończony.

Neuroatypowi

A tym dochodzi:

Wyczerpanie z maskowania.

• Maskowanie - udajesz kogoś kim nie jesteś, to ma cenę.
• Tłumienie cech typowych dla ADHD/Autyzmu by wyglądać normalnie. To dorzuca do wysiłku poznawczego. A z pustego to i Salomon nie naleje.

Niemożność maskowania

• Maski opadają, bo nie masz zasobów na granie w teatrze. To paradoksalnie często jest ten moment, w którym osoby dorosłe się diagnozuje. Bo "widać" jak na dłoni. A wszystkie mechanizmy kompensacyjne, które wypracowałeś przez lata przestają działać.
• Przez to - wzrost cech autystycznych, bo przecież znika maskowanie.

Przeciążenie sensoryczne

• Zmniejszona tolerancja na bodźce = Zwiekszona wrażliwość na bodźce. Światło, które mryga, nagle Ci przeszkadza. Dźwięki, które były normalne, już normalne nie są - a przeszkadzają. I dotyk, dotyk może boleć.

Utrata umiejętności

• Pogorszenie funkcji wykonawczych może spowodowac problemy z myśleniem, zapamiętywaniem, planowaniem, a nawet spowodować problemy z samoobsługą i zarządzaniu codziennością.
• Można nawet dosłownie utracić umiejętności - autystyczny facet, który dużo mówił, nagle nie jest w stanie wypowiedzieć ani słowa.

Inne objawy i tematy powiązane

Syndrom oszusta. Dochodzi wtedy do głosu. Nie wierzysz we własne osiągnięcia, nie wiesz co było prawdą, a co prawdą nie jest. We wszystko wątpisz, potrafisz sobie zadawać pytania typu: "Czy ja jeszcze potrafię kodować?". No i gadasz głupoty typu: sukces to wynik szczęścia, nie umiejętności.

A najzabawniej jest, że syndrom oszusta wraz z wypaleniem tworzy błędne koło. Jedno napędza drugie. I tak bez końca. Przecież stres przed zdemaskowaniem - dodaje do, i tak już obciążonego ciałem stresu, więcej stresu. Bingo.

Komentarz

Jako, że dotyka to 80% ludzi w branży, to oznacza, że prędzej czy później będziesz się z tym wypaleniem zmierzyć. Gdzie należałoby dopatrywać się przyczyn tego stanu rzeczy? To są dwa zbiory:

Obciążenie pracą i presja

• długie godziny pracy bez przerw i odpoczynku
• biznes chce za szybko ;) terminy za krótkie, co tworzy presję, a w konsekwencji stres

Monotonia i brak autonomii

• nuda, nie rozwijasz się, ciągle robisz to samo
• brak autonomii i kontroli nad swoją pracą (a przyjdzie taki PM i mówi ci co masz robić)
• ekran komputera, tak siedzenie i patrzenie się w ekran po 8-10h nie poprawia sytuacji, to nie jest "dla ludzi"

Higiena

To, co robić?

Przeanalizuj przyczyny wyżej jeśli chcesz uniknać wypalenia. Kontratakuj: odpoczynek rzecz święta, częste przerwy od siedzenia i patrzenia w komputer, zmiana projektów na ciekawsze, nawet zmiana pracodawcy jak potrzeba, szukanie środowiska, w którym się bierze opinię programistów pod uwagę.

Dla przykładu - presja statystycznia będzie niższa w firmie produktowej (sprzedajecie coś co robicie) niż w firmie usługowej (sprzedajecie to, że robicie).

Do tego zwiększaj autonomię i kontrolę. Serio. Długofalowo to się opłaca, to dla własnego zdrowia można zrobić - więcej odpowiedzialności, więcej decyzyjności, więcej rzeczy, które wychodzą od Ciebie. No i duma, duma z pracy. To ważne.

Jeśli utknąłeś w miejscu, które tworzy software, który sprzedaje dildo, a dildo to nie jest coś co Cię wybitnie interesuje, to poszukaj czegoś zgodnego z Twoimi zainteresowaniami.

Ej, możecie się smiać, ale pracowałem całe 9 msc w firmie, która sprzedawała dildo. Ino ukrywali to przed programistami na rekrutacji. Dowiedziałem się po paru miesiącach.

A jak już jestem wypalony?

Wiem, że i tak nie posłuchasz - ale wrzuć na luz. Ręczny zaciągnij. Jak masz możliwości to weź urlop na trzy miesiące. Przez pierwszy miesiąc leż na łóżku, spaceruj i czytaj, odpuść kompa, pozwól się wyregulować neuroprzekaźnikom.

W drugim miesiącu możesz zacząć wychylać nos dalej. Złap się ze starymi znajomymi, pospędzaj czas inaczej niż do tej pory. Eksperymentuj, naucz się medytować, karate się naucz, przerwij cykl. Zrób coś, czego nigdy nie robiłeś, albo coś, co zawsze chciałeś a nigdy nie było czasu.

W trzecim miesiącu - zacznij zadawać sobie pytanie: czemu ja to sobie robię? Przecież to nie warto. Świat projektów IT jest absurdalny, po co mam to traktować tak serio? Serio do tego stopnia, że nie mogę spać. I jak coś wymyślisz to wróć, albo już nie wracaj.

Paradoks polega na tym, że wypalenie to najlepsze co może Ci się przytrafić. Ciało mówi: dość, nie chcę takiego życia, i Twoja głowa za chwilę dochodzi do tego samego wniosku. I zmieniasz grę. Bo czemu nie?

Odzyskaj kontrolę.